O rodzie Źrebców (2). Ze Źrebiec?

Skąd wzięło się nazwisko Źrebiec? Pierwsza reakcja nasuwa skojarzenie ze źrebięciem. Przyjąć by można, że dawno temu, kiedy rodziły się nazwiska, protoplastę rodu, człowieka zajmującego się na przykład hodowlą koni i sprzedażą źrebiąt przezwano Źrebcem, i tak już zostało. Takiej historii nie można wykluczyć. Ale na takim wytłumaczeniu nie można poprzestać. Możliwości jest bowiem o wiele więcej. Po zastanowieniu, nasuwają mi się jeszcze trzy hipotezy: może Źrebiec Źrebcem jest od wioski, może od ziemi, a może zyskał to nazwisko, bo… był prawdziwym dzieckiem szczęścia?

Dwie miejscowości

Zacznijmy od poszukiwań geograficznych. Skoro nazwiska powstawały od nazw miejscowości, to może są takie miejsca, z których mógł w świat powędrować pierwszy Źrebiec? Rzeczywiście istnieją wsie w Polsce, które noszą nazwę „Źrebce”. Jedna z nich znajduje się w Małopolsce, w powiecie chrzanowskim. Stamtąd w średniowieczu w nasze strony nadciągała kolonizacja. Źrebce te to właściwie nie wieś ale przysiółek zaledwie wioski Pogorzyce. Poza nazwą innych związków nie znalazłem.

Nasze poszukiwania z Małopolski biegną więc na Wschód. Na przepięknym Roztoczu, odnajdujemy samodzielną już wieś, o wdzięcznej nazwie Źrebce koło Szczebrzeszyna. Administracyjnie to obecnie jest woj. lubelskie, powiat zamojski, gmina Sułów. Na stronie wsi liczącej zaledwie 270 mieszkańców, czytamy, że pierwszy raz miejscowość pojawiła się w dokumentach w 1398 roku (w tym samym co Kąty!) 14 listopada tego roku wieś tę, wraz z innymi, Dymitr z Goraja darował swoim bratankom: Prokopowi, Aleksandrowi, Mikołajowi i Andrzejowi.

Dymitr łączy Źrebców ze Źrebcami

No właśnie – Dymitr z Goraja. Czy to nie nadzwyczajne? Przecież tenże rycerz ruski, zasłużony w przyłączeniu Rusi do polskiej Korony, ma wiele wspólnego z miejscem, które dzisiaj nazywamy Ziemią Jasielską. Dygnitarz państwa za Kazimierza Wielkiego, Ludwika Węgierskiego i Jagiełły, miał tu swoje liczne interesy. To od rycerzy piszących się „z Goraja” mamy nasze Gorajowice. Pretensje tego rodu sięgały też Żmigrodczyzny.

W Słowniku Historyczno- Geograficznym Ziem Polskich w Średniowieczu przeczytamy na przykład, że w 1410 Władysław Jagiełło zatwierdził ugodę pomiędzy Beatą z Bożegodaru (w powiecie sandomierskim) wdową właśnie po Dymitrze z Goraja z jednej strony oraz braćmi Przybysławem, Pakoszem i Jakuszem z Grodziny (herbu Szreniawa), a także braćmi Janem i Adamem z Mokrska (herbu Jelita). Przedmiotem ugody był majątek po ich wuju Pakoszu herbu Lis ze Żmigrodu, podkomorzym krakowskim. W skład tego spadku wchodziły Kąty.

Skoro więc panowie tych ziem często się ze sobą kontaktowali, przemieszczali się z pewnością też ich poddani. Nasz Źrebiec mógł więc być przybyszem z dzisiejszej Lubelszczyny. Przyszedł za Gorajskimi, a skoro ze Źrebiec pochodził Źrebcem został nazywany.

Odwróćmy kierunki

Ale też nie wypada nie postawić odwrotnej tezy. Bo czyż wieś Źrebce nie mogła powstać dzięki przybyszowi ze Żmigrodczyzny? Żmigrodczyzna wydaje się dawniej zamieszkała aniżeli okolice Szczebrzeszyna. Sama wioska Źrebce jest maleńka. Może więc Źrebce od Żmigrodu powędrowali na wschód dając początek nowej wsi, która nazwana została od ich nazwiska.

Chociaż tak też mogło być, to przeciw tej hipotezie przemawia czas powstawania nazwisk. Te w XV wieku dotyczyły przede wszystkim szlachty. Powstawanie nazwisk chłopskich to czas późniejszy,trwał od XVI nawet do XIX wieku. Jeśliby nazwisko Źrebiec powstało w XV wieku należałoby do wyjątków.

I tym sposobem w efekcie tych poszukiwań zawiązała mi się nić sympatii ze Źrebcami z Roztocza. Trzeba będzie tam kiedyś pojechać. Wioska jest piękna, wystarczy odwiedzić portal internetowy. Zamieszczono tam wiele zdjęć. Pozwoliłem je sobie wykorzystać do zilustrowania tego tekstu. Oto jedno z nich.

Foto: Stefan Wojciechowski. Fragment białego domku. Ze strony http://zrebce.wordpress.com.

A co do pochodzenia samego nazwiska od ziemi i Fortuny – w ciągu dalszym, który z pewnością nastąpi…