Witaj Gościu

Cześć

Cieszę się, że do mnie zajrzałeś. Co to za stronka? Ujrzała światło dzienne latem 2010 r., chyba po prostu z potrzeby pisania. Wrzucam tu teksty przeróżne. Czasem coś urodzi się w danej chwili, to znowu pokażę efekt wielomiesięcznej pracy, gromadzenia różnych informacji, których szukam w książkach, archiwaliach, Internecie… Najczęściej dotyczą historii formacji stojących na straży bezpieczeństwa i porządku publicznego, ale też dziejów mojej Małej Ojczyzny - miejsca, w którym łączą się trzy rzeki: Wisłoka, Jasiołka i Ropa. To malownicze bardzo, wyjątkowe pod wieloma względami, Jasielskie.

Poziom prac jest różny. Mają one głównie charakter popularyzatorski. Jednak – chciałbym to podkreślić, Szanowny Czytelniku - że moją ambicją jest być jak najbliżej prawdy.

Nie bądź rozczarowany, jeśli okaże się, że linki przekierowujące do innych tekstów nie będą działać. Skorzystaj wtedy z wyszukiwarki,a tekst łatwo znajdziesz. Linki nie działają z tego powodu, że to już trzecia odsłona tego bloga, w innym kawałku internetowej przestrzeni. Poprzednie strony po atakach spamowych musiały być wygaszane.

Ostatnie i polecane

Mieszkańcy Kątów sprzed ponad 200 lat

Było to w czasach pańszczyźnianych. Od kilkunastu lat ziemiami tymi władali Habsburgowie. Za cesarza Józefa II postanowiono przeprowadzić spis ludzi i gruntów. Nazwano go potem – od imienia cesarza – „Katastrem józefińskim”. W moje ręce wpadł właśnie spis mieszkańców wsi Kąty, który przeprowadzono w 1787 r., a podpisano w tym roku, w dniu 11 marca. Postanowiłem się podzielić tą zdobyczą. Prezentuję tu tabelę, na którą przeniosłem dane ze spisu, który choć pisany dość wyraźnie, to jego odczytanie może powodować pewne trudności. Większość mieszkańców Kątów ale też zasiedlonej po wojnie przez kącan Desznicy, odnajdzie tu nazwiska swych przodków.   

Nr domu gospodarz Czym się trudni Informacja do obliczenia podatku
1 Andrzej Gondek Ćwierćrolnik i tkacz Przy gospodarstwie rolnym, niewiele się zatrudnia rzemiosłem
2 Matyasz  Piwowarczyk Ćwierćrolnik Żyje z rolnictwa
3 Pustka
4 Walenty Leputa Ćwierćrolnik i tkacz Przy gospodarstwie, niewiele się zatrudnia rzemiosłem
5 Marcin Froncek Ćwierćrolnik i tkacz Przy gospodarstwie, niewiele się zatrudnia rzemiosłem
6 Woyciech i Jan Krzyżak Ćwierćrolnik Żyje szczególnie z rolnictwa
7 Antoni Stoś Ćwierćrolnik Żyje szczególnie z rolnictwa
8 Marcin Stoś Ćwierćrolnik i tkacz Przy gospodarstwie niewiele się bawi rzemiosłem
9 Jakub Żarnowski Ćwierćrolnik i tkacz Przy gospodarstwie, niewiele się bawi rzemiosłem
10 Bernardy Stoś Ćwierćrolnik i bednarz Przy gospodarstwie, niewiele się bawi rzemiosłem
11 Woyciech Musiał Ćwierćrolnik Żyje szczególnie z rolnictwa
12 Józef Furmanek Ćwierćrolnik Żyje szczególnie z rolnictwa
13 Kazimierz Warzecha Ćwierćrolnik i kołodziej Żyje z rolnictwa, rzemiosłem niewiele się zatrudnia
14 Laurenty Roczniak Ćwierćrolnik Żyje szczególnie z rolnictwa
15 Antoni Furmanek Ćwierćrolnik Żyje szczególnie z rolnictwa
16 Pustka
17 Piotr Janeczkowicz Ćwierćrolnik i tkacz Żyje z rolnictwa, rzemiosłem się niewiele bawi
18 Pustka
19 Szymon Stoś Ćwierćrolnik i tkacz Żyje z rolnictwa, rzemiosłem się niewiele bawi
20 Adam Kostrząb Ćwierćrolnik Żyje szczególnie z rolnictwa
21 Woyciech Pec Ćwierćrolnik Żyje szczególnie z rolnictwa
22 Michał Żarnowski Ćwierćrolnik i tkacz Żyje z rolnictwa rzemiosłem się niewiele zatrudnia
23 Marcin Pec Ćwierćrolnik Żyje szczególnie z rolnictwa
24 Jan Pec Ćwierćrolnik Żyje szczególnie z rolnictwa
25 Matyasz Pec i Sebastian Ciomcia Ćwierćrolnik Żyje szczególnie z rolnictwa
26 Pustka
27 Piotr Wawrzyniec i Jan Pec Ćwierćrolnik Żyje szczególnie z rolnictwa
28 Krzysztof Buczek i Jan Mroczka Ćwierćrolnik Żyje szczególnie z rolnictwa
29 Jakub Janas Ćwierćrolnik Żyje szczególnie z rolnictwa
30 Marcin Głód Ćwierćrolnik i kołodziej Żyje szczególnie z rolnictwa, rzemiosłem się mało zatrudnia
31 Woyciech Janas Ćwierćrolnik Żyje szczególnie z rolnictwa
32 Józef Leputa Ćwierćrolnik i tkacz Żyje szczególnie z rolnictwa, rzemiosłem się mało zatrudnia
33 Wojciech Buczek Ćwierćrolnik Żyje szczególnie z rolnictwa
34 Tomasz Piwowarczyk Ćwierćrolnik Żyje szczególnie z rolnictwa
35 Jakub Piwowarczyk Ćwierćrolnik Żyje szczególnie z rolnictwa
36 Wojciech Pec Ćwierćrolnik Żyje szczególnie z rolnictwa
37 Wojciech Janeczkowicz Ćwierćrolnik Żyje szczególnie z rolnictwa
38 Antoni Dziura Ćwierćrolnik Żyje szczególnie z rolnictwa
39 Michał Strzelec Ćwierćrolnik Żyje szczególnie z rolnictwa
40 Andrzej Pec i Paweł Roczniak Ćwierćrolnik Żyje szczególnie z rolnictwa
41 Franciszek Kazecki komornik Żyje z kawałka pola (słowo nieczytelne) z usługi rolnikom
42 Józef i Michał Parylak ?? (wpisano odnośniki – zapewne więc komornik)
?? (wpisano odnośniki)
43 Jakub Grzywacz ?? (wpisano odnośniki- zapewne więc komornik) ?? wpisano odnośniki)
44 Pustka
45 Błażej Kazecki Ćwierćrolnik Żyje szczególnie z rolnictwa
46 Józef Ciaba? Osika? Ćwierćrolnik Żyje szczególnie z rolnictwa
47 Andrzej Janeczkowicz Ćwierćrolnik i tkacz Żyje szczególnie z rolnictw rzemiosłem się mało co bawi
48 Andrzej Ziomek Ćwierćrolnik Żyje szczególnie z rolnictwa
49 Antoni Furman Ćwierćrolnik Żyje szczególnie z rolnictwa
50 Łukasz Kułko (Kółko) Zagrodnik i młynarz Żyje szczególnie z rolnictwa, z młyna mało co zyskuje
51 Antoni Grzywacz Ćwierćrolnik Żyje szczególnie z rolnictwa
52 Prokop Karczmarczyk Ćwierćrolnik Żyje szczególnie z rolnictwa
53 Mikołaj Karczmarczyk Ćwierćrolnik Żyje szczególnie z rolnictwa
54 Józef Soha Ćwierćrolnik Żyje szczególnie z rolnictwa
55 Jan Grzywacz Ćwierćrolnik Żyje szczególnie z rolnictwa
56 Kasper Grzywacz Ćwierćrolnik Żyje szczególnie z rolnictwa
57 Kazimierz Parylak Ćwierćrolnik Żyje szczególnie z rolnictwa
58 Tomasz Gwóźdź Ćwierćrolnik Żyje szczególnie z rolnictwa
59 Jan Romanik Ćwierćrolnik Żyje szczególnie z rolnictwa
60 Antoni Ziomek Ćwierćrolnik Żyje szczególnie z rolnictwa
61 Jan Grzywacz Ćwierćrolnik Żyje szczególnie z rolnictwa
62 Stanisław Dziura Ćwierćrolnik Żyje szczególnie z rolnictwa
63 Jan Doktor Ćwierćrolnik Żyje szczególnie z rolnictwa
64 Pustka
65 Szymon Lubaś Ćwierćrolnik i tkacz Żyje z rolnictwa, rzemiosłem się niewiele zatrudnia
66 Pustka
67 Andrzej Źrebiec Ćwierćrolnik i kołodziej Żyje szczególnie z rolnictwa, rzemiosłem się niewiele zatrudnia
68 Wojciech Buczek Ćwierćrolnik Żyje szczególnie z rolnictwa
69 Maciej Źrebiec Ćwierćrolnik i kołodziej Żyje szczególnie z rolnictwa, rzemiosłem się mało co bawi
70 Jan Ciekliński Ćwierćrolnik i tkacz Żyje szczególnie z rolnictwa, rzemiosłem się mało co bawi
71 Piotr Buczek Ćwierćrolnik Żyje szczególnie z rolnictwa
72 Kasper Furman(ek) Ćwierćrolnik Żyje szczególnie z rolnictwa
73 Tomasz Gierlicki Ćwierćrolnik Żyje szczególnie z rolnictwa
74 Bartłomiej Grzywacz Ćwierćrolnik Żyje szczególnie z rolnictwa
75 Marcin Szkotuda? (Szkołuda?) Ćwierćrolnik i tkacz Przy gospodarstwie mało co się zatrudnia rzemiosłem
76 Pustka
77 Walenty Źrebiec Ćwierćrolnik Żyje szczególnie z rolnictwa
78 Jakub i Szymon Otrębski Ćwierćrolnik Żyje szczególnie z rolnictwa
79 Wdowa Matyasza Parylaka Komornik, chałupa na nawsiu Z usługi rolnikom żyje
80 Szymon Parylak Ćwierćrolnik Żyje szczególnie z rolnictwa
81 Pustka
82 Paweł Gryziec Ćwierćrolnik Żyje szczególnie z rolnictwa
83 Wawrzyniec Nawracaj i Paweł Głód Ćwierćrolnik Żyje szczególnie z rolnictwa
84 Wawrzyniec Pudysz Ćwierćrolnik Żyje szczególnie z rolnictwa
85 Pustka
86 Andrzej Piekarczyk Ćwierćrolnik Żyje szczególnie z rolnictwa
87 Tomasz Doktor Ćwierćrolnik Żyje szczególnie z rolnictwa
88 Adam Piekarczyk Ćwierćrolnik Żyje szczególnie z rolnictwa
89 Andrzej Gryziec Ćwierćrolnik Żyje szczególnie z rolnictwa
90 Błażej Doktor Ćwierćrolnik i młynarz Żyje bardziej z rolnictwa, z młyna mało zyskuje
91 Antoni Gryziec Ćwierćrolnik Żyje szczególnie z rolnictwa
92 Agata Cieklińska Ćwierćrolnik Żyje szczególnie z rolnictwa
93 Stanisław Urbański z Mateuszem Synem Ćwierćrolnik Żyje szczególnie z rolnictwa
94 Bartłomiej Kwiatek Ćwierćrolnik Żyje szczególnie z rolnictwa
95 Jan Osika Ćwierćrolnik Żyje szczególnie z rolnictwa
96 Kasper Kwiatek Ćwierćrolnik Żyje z rolnictwa
97 Mikołaj Furman Ćwierćrolnik Żyje z rolnictwa
98 Jacenty Piwowarczyk Ćwierćrolnik Żyje z rolnictwa
99 Juda Seling (Szymonowicz) W karczmie J.E. Lubomir. Z urzędu swego mieszka bo jest szafarzem Trunków Skarbowych
100 Walenty Leśniak Ćwierćrolnik Żyje szczególnie z rolnictwa
101 Matyasz Piwowarczyk Ćwierćrolnik Żyje szczególnie z rolnictwa
102 Antoni Głód Ćwierćrolnik Żyje szczególnie z rolnictwa
103 Pustka
104 Pustka
105 Jacenty Szymbarski Ćwierćrolnik Żyje szczególnie z rolnictwa
106 Jan Kuchnicki Ćwierćrolnik Żyje szczególnie z rolnictwa
107 Matyasz Kwiatek Ćwierćrolnik Żyje szczególnie z rolnictwa
108 Paweł Buczenski Ćwierćrolnik Żyje szczególnie z rolnictwa
109 Wojciech Ciomcia Ćwierćrolnik Żyje szczególnie z rolnictwa

Jak widać z zestawienia domów we wsi było wtedy 109. Co ważne, kolejność numerów biegła w przeciwnym kierunku niż dziś, pierwsze numery miały domy na Zagrodach, najwyższe – od strony Żmigrodu. Numerację wprowadzono zupełnie niedawno, pewnie już za Austrii.

Widzimy tu nazwiska gospodarzy, jednak to pewne, że nie wszystkie rodziny zostały ujęte. Pod jednym numerem mogła mieszkać jedna, ale często i dwie rodziny (z tego samego rodu, lub innego, który siedział „na komorze”, czyli miał mieszkanie za pracę. Niektóre nazwiska zapisano w zdrobnionej formie, np. Furmanik to zapewne Furman, tylko, że młodszy z rodu, podobnie Romanik. Prawdopodobnie Buczek to też zdrobnienie od Buczyńskiego. Nazwisko to występowało w Kątach jeszcze przed wojną.

Co się rzuca w oczy, to fakt, że zdecydowana większość mieszkańców nazywana jest ćwierćrolnikami. Ćwierćrolnik to znaczy, że zajmował 1/4 roli. Rola była podstawową jednostką miary w tamtych czasach. Liczyła kilkanaście hektarów. Od niej liczono obciążenia podatkowe. W czasie tego spisu, z zasady, jedną rolę uprawiali czterej gospodarze. Większość nazywana była tak samo, co wskazuje na podobny ich status. Były jednak różnice powodowane choćby tym, że niektórzy mieli dodatkowe grunty, obsługując pustki oraz ziemie tzw. dominikalne, czyli oddane przez pana wsi w użytkowanie (były takie i na Dole i w Górze). Kilku mieszkańców nosi miano komorników. Komornicy to ludzie, którzy nie mieli gruntu, pracowali więc, i mieszkali, u kmieci. Mogli też być przez pana wsi tu osadzeni do wykonywania jakiś robót. W zestawieniu niestety nie ma nic o dworze i jego mieszkańcach. Pamiętamy, że był to czas pańszczyzny i niemal całkowitej władzy pana nad chłopem.

Kilkunastu gospodarzy obok pracy na roli zajmowało się rzemiosłem: tkactwem, kołodziejstwem, bednarstwem. W zapisach jest informacja, że to dodatkowe źródło zarobkowania. Tak też było, główny dochód pochodził z uprawy ziemi. Trzeba jednak pamiętać, że spis robiony był celem opodatkowania. Robili go urzędnicy austriaccy, natomiast ani wieś, ani jej właściciel, nie byli zainteresowani wykazywaniem wyższych dochodów niż to było konieczne. Odnotowano w spisie istnienie zagród młynarzy. Było ich dwóch: Kółko w Górze i Doktor na Dole. Oba młyny męłły jeszcze wtedy mąkę dla mieszkańców wsi.

Kto był panem wsi? Nie dotarłem jeszcze do pewnej informacji na ten temat. Jednak w zestawieniu jest skrótowy zapis, który na to wskazuje: „JE Lubomir.” Umieszczony on został przy Żydzie Selingu. Wynikać z tego może, że była to własność magnackiego rodu Lubomirskich. Natomiast pewne jest to, że Kąty przynależały do całego klucza ponad dwudziestu miejscowości, noszącego nazwę Państwa albo Dominium Myscowa. Dominium, pod względem administracyjnym, wchodziło zaś w skład cyrkułu dukielskiego (siedzibę tego cyrkuły wkrótce przeniesiono do Jasła).

Istotną rolę we wsi odgrywał Żyd. Juda Seling  syn Szymona prowadził karczmę. Zapewne dzierżawił ją u pana. Sprzedawał wyroby spirytusowe chłopom, zarabiając na tym, dając dodatkowy przychód możnemu i skarbowi państwa. Jak wynika ze spisu, karczma znajdowała się w Kątach na Dole, prawdopodobnie bliżej dworu niż późniejsza, której budynek istnieje jeszcze.

Pod spisem znajdują się podpisy (krzyżyki) ówczesnego wójta wsi i jednego z przysiężnych. Wójtem był Andrzej Źrebiec spod numeru 67, ze Źrebcówki. Przysiężnym, który poświadczył obok niego prawdziwość danych spisowych – Walenty Leśniak (nr 100).

Nazwisko Soha tak właśnie zapisano, Matyasz to Maciej albo Mateusz.

Oryginał dokumentu znajduje się w Archiwum we Lwowie.

4 komentarze Mieszkańcy Kątów sprzed ponad 200 lat

  • olek

    Proponuję zaglądnoć również do dokumentow Komisji Zniesienia Ciężarów Gruntowych z lat 50

  • mariusz

    Zajrzałem w te dokumenty. Niezmiernie ciekawa jest stara umowa pomiędzy mieszkańcami wsi a dziedzicem Siemieńskim o powinnościach. Może kiedyś przybliżę ją na tym blogu. Tylko czas…

  • Skiba Adam

    Czy nadal planuje Pan przyblizenie tej umowy?