31-08-2010 
Za datę narodzin polskiej Policji przyjmujemy 24 lipca 1919 r. To właśnie w tym dniu Sejm Ustawodawczy Rzeczypospolitej Polskiej powołał do życia Policję Państwową, jako organizację służby bezpieczeństwa, organ wykonawczy władz państwowych i samorządowych. Dla upamiętnienia tego wydarzenia, co roku właśnie w tym dniu obchodzone jest Święto Policji. Przypomnijmy kilka faktów na temat organizacji tej formacji.
Uchwalenie ustawy nie tworzyło jeszcze jednolitej formacji. Początkowo jej zasięg działania obejmował jedynie ziemie byłego zaboru rosyjskiego. Proces scalania organizacji bezpieczeństwa miał trwać jeszcze kilka lat. Jednak na terenie dzisiejszego Podkarpacia do podporządkowania działających tu formacji stojących na straży bezpieczeństwa i porządku publicznego doszło jeszcze tego samego roku. Z dniem 1 grudnia 1919 r. włączono w struktury Policji Państwowej Żandarmerię i policje wojskowe, a dowództwa żandarmerii przemianowano na komendy PP. Do PP nie weszli jedynie ci żołnierze, którzy w tym czasie pełnili służbę na terenie etapowym i operacyjnym. W części wschodniej dzielnicy trwały właśnie działania wojenne.
Kadrę kierowniczą tutejszych jednostek tworzyli byli żandarmi galicyjscy. Przyjmowano tylko tych, którzy nie byli skompromitowani w służbie zaborcy. Warto wspomnieć, że austriacka żandarmeria była uznawana przed pierwszą wojną światową za najlepszą formację tego rodzaju w Europie. Autonomia, z której korzystali mieszkańcy Galicji, spowodowała, że tutejsze kadry Policji Państwowej były nieporównywalnie mocniejsze niż w innych częściach kraju. Ten potencjał został wykorzystany po odzyskaniu niepodległości, kiedy to policyjna kadra z Małopolski w dużej mierze budowała korpus Policji. Pod okiem doświadczonych funkcjonariuszy zdobywali doświadczenie ludzie młodzi, najczęściej strażnicy, którzy współdziałali z Żandarmerią w czasie wojny, na rzecz ochrony mieszkańców w swojej okolicy.
Teren obecnego Podkarpacia w czasach II RP, od chwili wprowadzenia podziału administracyjnego kraju, stanowił część dwóch województw. Po okresie przejściowym, w którym jedna z komend okręgowych istniała m.in. w Przemyślu, wprowadzono reformę administracji, która podzieliła teren obecnego Podkarpacia pomiędzy dwa województwa, a w ślad za tym dwa okręgi. Pod Okręgową (Wojewódzką) Komendę PP w Krakowie podlegały komendy powiatowe w Jaśle, Pilźnie, Ropczycach i Mielcu. Powiaty położone na wschód – wchodziły w skład okręgowej (wojewódzkiej) komendy we Lwowie. Po reformie administracyjnej w 1932 r. zlikwidowano komendy powiatowe w Pilźnie i Strzyżowie. W 1937 po zniesieniu powiatu ropczyckiego i powstaniu powiatu w Dębicy, dostosowano do tych rozwiązań strukturę Policji.
W skład Policji Państwowej II RP wchodziły dwa piony. Obok mundurowego działał pion kryminalny. Na szczeblu wojewódzkim istniały urzędy policyjno-śledcze, a w niektórych komendach powiatowych – ekspozytury śledcze. Do ich zadań należało prowadzenie śledztw, rejestracja i statystyka przestępczości oraz pościgi lokalne. Do 1926 r. w PP funkcjonował jeszcze pion policji politycznej, tajnej służby, wyspecjalizowanej do ścigania przestępstw antypaństwowych. Po przewrocie majowym, w 1926 r., pion ten został włączony do policji śledczej.
W czasie II RP zmieniał się stan etatowy Policji Państwowej. Był on stopniowo ograniczany. W latach 20. korpus liczył blisko 50 tys., a tuż przed drugą wojną 34 tys. funkcjonariuszy. Zmienił się jednak również charakter służby. Po wprowadzeniu w 1928 r. rozporządzenia prezydenta RP o Policji Państwowej, formacja ta została określona jako „wojskowy korpus służby bezpieczeństwa”, otrzymując nowe zadania w zakresie obrony kraju. Jednocześnie zadania porządkowe stopniowo przechodziły w gestie samorządów oraz innych instytucji.
Tekst ukazał się na portalu podkarpackiej Policji w kwietniu 2010 r. oraz w Biuletynie podkarpackiej Policji wydanym w tym roku z okazji Święta Policji.
Przeczytaj tekst o tym jak żandarmi zostali policjantami. Kliknij tutaj.
Dla ciekawości odnośnie stanu etatowego ówczesnej PP (oczywiście z terenów bardziej na wschód):
„„stan etatowy powiatu sanockiego do roku 1936 wynosił 88 szereg. i 1 oficer, zaś stan faktyczny przekraczał zawsze liczbę 80 policjantów (…) w ostatnich kilku miesiącach wskutek różnych przeniesień personalnych zmniejszyła się do liczby 71 szeregowych (…) [z których] około 10 policjantów ze względu na podeszły wiek i wyczerpanie ciężką służbą policyjną jest tylko do rachunku, w rzeczywistości pożytek z nich jest mały, to w takim razie brakuje 25% ludzi do należytego pełnienia służby (…) w powiecie granicznym (…) teren powiatu jest w przeważającej części górzysty, bardzo rozległy i do wielu miejscowości mało dostępny” – pismo Starosty Powiatowego w Sanoku z dnia 10 marca 1937r.do Komendanta Wojewódzkiego w sprawie uzupełnienia stanu PP powiatu sanockiego.
W odpowiedzi Komenda Wojewódzka PP we Lwowie „komunikuje, że dla uzupełnienia stanu osobowego policji powiatu sanockiego przydzieleni zostali w czasie od 1 III br 4 szereg., tak, że stan obecny łącznie ze służbą śledczą wynosi 73 szereg. Stan ten w porównaniu ze stanem etatowym ustalonym w 1933r jest wyższy o 1 szer. Dalsze uzupełnienie będzie zależne od przydziału policjantów ze szkoły względnie z innych województw.” – pismo KWPP we Lwowie do Starosty Powiatowego Sanoku z dnia 8 maja 1937r.